Zastosowanie fizjoterapii w leczeniu psów
Czas czytania: 9 min
W Polsce początki fizjoterapii to początek XXI wieku. W 2009 roku założono Polski Związek Zoofizjoterapeutów i od tego czasu rehabilitacja zwierząt, a szczególnie towarzyszących, zaczęła się bardzo dynamicznie rozwijać
Fizjoterapia w Polsce
Współczesny pies i kot, ale także coraz częściej gryzonie to członkowie naszych domowych ognisk, przyjaciele, których darzymy wielką miłością. Czas życia naszych czworonożnych przyjaciół wydłużył się w ostatnich latach znacząco, dzięki coraz większej wiedzy i świadomości opiekunów, prawidłowemu żywieniu i rozbudowanej profesjonalnej opiece lekarsko-weterynaryjnej. W związku z tym następuje szybki rozwój geriatrii zwierząt towarzyszących oraz wspomnianej wyżej zoofizjoterapii.
Dziś w Polsce prowadzone są liczne kursy i szkolenia z tej dziedziny, a nawet studia wyższe o kierunku zoofizjoterapii, które rozpoczęto w roku 2014 na Uniwersytecie Technologiczno-Przyrodniczym w Bydgoszczy. Istnieją także coraz liczniejsze gabinety fizjoterapeutyczne dla zwierząt, zarówno u boku lecznic, jak i jako samodzielne jednostki lecznicze, których wyposażenie nie odbiega, a czasami wręcz przewyższa standardy ich odpowiedników dla ludzi. Jednak zoofizjoterapeuta to nie tylko zawód, ale przede wszystkim pasja, poparta wielką miłością i oddaniem dla zwierząt.
Zoofizjoteraputa to osoba, która powinna posiadać szeroką wiedzę z zakresu anatomii i fizjologii zwierząt, patofizjologii, a przede wszystkim z dostępnych współczesnych technik kinezyterapii, terapii manualnej i fizykoterapii. Powinna również umieć prawidłowo przeprowadzić badanie fizjoterapeutyczne, postawić rozpoznanie, a następnie zaplanować i wdrożyć optymalną terapię.
Kiedy udać się z psem do fizjoterapeuty ?
Najczęściej leczenia fizjoterapeutycznego wymagają psy użytkowane sportowo, psy w każdym wieku, po różnego rodzaju zabiegach chirurgicznych, po wypadkach i wszelkiego typu urazach mechanicznych, ale przede wszystkim psy w starszym wieku, u których pojawiają się typowe choroby starcze.
Większość starzejących się psów dotykają choroby zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa, które znacząco ograniczają zdolności ruchowe zwierzęcia i wywołują przewlekły i dokuczliwy ból. Takie psy niechętnie wychodzą na spacery, a w efekcie tego tyją, co pogłębia chorobę. Czasami nawet popadają w stany depresyjne.
Oprócz klasycznego leczenia farmakologicznego – głównie za pomocą niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz suplementów diety, zawierających tzw. chondroprotetyki (glukozaminoglikany, chondroitynę, kwas hialuronowy, kolagen i inne ) – niezwykle skuteczna w takich sytuacjach jest właśnie fizjoterapia.
To dzięki niej możemy miedzy innymi ograniczyć ból i zaniki mięśniowe, poprawić zakres ruchów w chorych stawach, zredukować różnego typu dysfunkcje neurologiczne, co w konsekwencji prowadzi do poprawy ogólnej funkcji ruchowej leczonych zwierząt. Fizjoterapia radykalnie przyśpiesza powrót psa do zdrowia po leczeniu chirurgicznym czy urazie, a w przypadku psów sportowych zapobiega urazowości i pomaga w utrzymaniu optymalnej kondycji ciała.
Każdy psi pacjent przed rozpoczęciem rehabilitacji jest badany przez lekarza, a następnie fizjoterapeutę. W zależności od rodzaju schorzenia dobierany jest rodzaj, ilość i czas trwania zabiegów. Seria zabiegów najczęściej obejmuje 10 zabiegów, prowadzonych 2-3 razy w tygodniu. Średnio czas pojedynczej sesji zabiegowej to godzina, a zwierzak podczas zabiegów przebywa ze swoim opiekunem, co minimalizuje związany z tym stres.
Bardzo ważne jest również to, że wszystkie wykonywane zabiegi oraz ćwiczenia manualne są dla zwierzęcia bezbolesne i nieszkodliwe. Leczenie rehabilitacyjne nie kończy się po godzinie spędzonej w gabinecie, każdy pacjent otrzymuje najczęściej rozpisane zestawy ćwiczeń i zaleceń do wykonania w domu, tak aby efekty terapii były jak najlepsze i trwałe.
Dzięki zaangażowaniu opiekuna można osiągnąć optymalne efekty terapii, a przy okazji jeszcze bardziej zbliżyć do siebie psa i właściciela.
Podstawowe metody leczenia stosowane w fizjoterapii zwierząt Zoofizjoterapia dzieli się na 3 podstawowe działy:
1) Terapia manualna – to metody lecznicze wykorzystujące ręce terapeuty. Jest to – w mojej osobistej opinii, jako lekarza weterynarii i zoofizjoterapeuty – najtrudniejszy dział fizjoterapii wymagający nie tylko dużej wiedzy, ale przede wszystkim predyspozycji do tego typu. Terapia manualna opiera się na diagnostyce i leczeniu odwracalnych zaburzeń czynnościowych stawów oraz mięśni.
Podstawowe techniki stosowane w terapii manualnej to mobilizacja tkanek miękkich, czyli: masaż, ćwiczenia bierne, rozciągnie, mobilizacja stawów i manipulacja. W każdej z tych technik terapeuta pracuje manualnie, używając tylko swoich dłoni, bez pomocy specjalistycznych urządzeń i przyrządów. Wskazaniem do terapii manualnej jest, miedzy innymi, ból związany z dyskopatią, którego przyczyną jest ucisk i podrażnienie korzeni nerwowych, ból spowodowany artrozą i ból – jako objaw wzmożonego napięcia mięśniowego.
Dodatkowo terapia manualna zalecana jest przy sztywności, przykurczu lub zablokowaniu stawów międzykręgowych i krzyżowo-biodrowych, bólu spowodowanym uszkodzeniem mięśni, ich ścięgien oraz przyczepów do kości. Wskazaniem są także stany pourazowe i po zabiegach ortopedycznych w obrębie kości, stawów, więzadeł, mięśni; sztywność stawów spowodowana unieruchomieniem bądź zwyrodnieniem oraz skrócenie lub zwiększone napięcie mięśni, które zmieniają postawę ciała i przeciążają inne tkanki.
Prawidłowo prowadzona terapia manualna prowadzi do znacznej poprawy sprawności i wydolności ruchowej zwierząt i znacząco ogranicza dolegliwości bólowe oraz konieczność przyjmowania dużej ilości leków. Przeciwskazania to niestabilność kręgosłupa, miejscowa nadwrażliwość skóry, gorączka, krwiaki, otwarte rany, niedawne złamania, szwy, czy zaawansowana cukrzyca.
2) Kinezyterpia – podstawa rehabilitacji, to leczenie za pomocą ruchu. Ruch, w zależności od form aktywności, może pełnić rolę bodźca dla układu nerwowego lub odpowiedzi na reakcje tego układu. Ćwiczenia czynne realizowane są przez bodźce, płynące z ośrodkowego układu nerwowego (OUN) na obwód.
Jednocześnie pobudzają OUN, rozwijają pamięć ruchową, poprawiają szybkość i łatwość oddziaływania na bodźce zewnętrzne. Wpływają na poprawę koordynacji ruchów, ekonomię wysiłku fizycznego. Ćwiczenia zwiększają sprawność mięśni gładkich, wydolność narządów leżących w jamie brzusznej i w miednicy. Następstwem ich jest poprawa czynności żołądka, jelit, pośrednio usprawnienie się czynności wątroby i nerek.
Aktywność fizyczna i ruch zapobiegają zaparciom przez poprawę perystaltyki jelit, a także zaleganiu moczu w drogach moczowych, a przez to zapobiegają infekcjom i tworzeniu się kamieni moczowych. Tak więc aktywność fizyczna, ruch, wysiłek, kształtują nie tylko mięśnie, ale wywierają korzystne działanie na cały organizm, wiele jego narządów, układów, a tym samym poprawiają ogólną sprawność, wydolność, wzmacniając fizyczną i psychiczną stronę organizmu.
Do działu kinezyterapii zaliczamy również ćwiczenia na bieżni suchej i ostatnio coraz bardziej popularne ćwiczenia na bieżni wodnej. Bieżnia może być przydatna podczas początkowego programu rehabilitacyjnego w warunkach, w których rozciąganie stawu biodrowego lub kolanowego jest bolesne, np. przy dysplazji stawu biodrowego lub po operacji więzadła krzyżowego przedniego. Innego typu ćwiczenia odbywają się w bieżni wodnej, gdzie zwierzę chodzi po ruchomej macie, zanurzonej w wodzie. Dzięki ruchowi w wodzie następuje stopniowa poprawa czynnego zakresu ruchu przy częściowym obciążaniu kończyny i – co bardzo ważne – proprioceptywny trening chodu.
Inne zalety ćwiczeń na bieżni wodnej to poprawa równowagi podczas poruszania się, ostrożne obciążanie po złamaniach oraz przyrost masy mięśniowej. Coraz częściej w kinezyterapii wykorzystywane są tzw. tory kinetyczne, polegające na pracy zwierzęcia na indywidualnie opracowanych i dobranych pod danego psa przeszkodach, urządzeniach, matach itp. ułożonych w określony ciąg zadaniowy.
Tory kinetyczne stanowią innowacje dla zaangażowanych właścicieli psów ras aktywnych, stosowane są w rehabilitacji psów, treningu sportowym, a także podczas codziennych spacerów. Tory kinetyczne pozwalają zwierzętom poprawić motorykę, elastyczność, sprawność i nie pozwolą się nudzić.
W kinezyterapii, szczególnie u zwierząt ze schorzeniami neurologicznymi, używane są do ćwiczeń – podobnie jak u ludzi – przybory pomocnicze, takie jak poduszki sensomotoryczne i równoważne, deski balansujące, piłki klasyczne czy typu jajo. Opracowanych jest również wiele zestawów ćwiczeniowych
3) Fizykoterapia – to dział fizjoterapii, zajmujący się zastosowaniem tak zwanych czynników fizykalnych. To część rehabilitacji, w której bodźcem leczniczym są prądy, lasery, ultradźwięki, pole magnetyczne czy wpływ temperatury.
Może ona stanowić samodzielny element fizjoterapii, ale najczęściej jest dopełnieniem terapii manualnej i kinezyterapii. Nie sposób w ramach tego artykułu opisać wszystkie zabiegi fizykalne stosowane u zwierząt, ich wskazania i przeciwwskazania, ale w mojej ocenie na szczególną uwagę zasługują – ostatnio coraz bardziej popularne u zwierząt, podobnie jak u ludzi – fala uderzeniowa i laser wysokoenergetyczny, który również wykorzystujemy w naszej przychodni dla zwierząt.
Fala uderzeniowa jest zabiegiem nieinwazyjnym, w pełni bezpiecznym, w którym wytwarzana fala akustyczna przenosi energię do miejsca bólu w układzie mięśniowo-szkieletowym. Dzięki niej rozpoczyna się proces regeneracji tkanek. Główną zaletą fali, w przypadku zwierząt, jest krótki czas wykonania zabiegu oraz jej wysoka skuteczność. Najczęstszymi wskazaniami do tego zabiegu są choroby zwyrodnieniowe stawów, stany pourazowe, zwapnienia okołostawowe, ograniczające ruch w stawie, wzmożone napięcie mięśniowe czy bóle kręgosłupa.
Tymczasem laser wysokoenergetyczny wykazuje silne działanie na tkankę w miejscu aplikacji. Wysoka moc wyjściowa promieniowania pozwala w krótkim czasie na głębszą penetrację tkanek z większą dawką energii. Laser posiada działanie przeciwbólowe, przeciwobrzękowe i przeciwzapalne.
Oprócz tego działa również biostymulująco. Prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych, zwiększając tym samym dopływ składników odżywczych przez układ krążenia oraz lepszą absorpcję produktów ubocznych przez układ limfatyczny.
Przyjaźń pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem sięga setek lat i powoduje, że z coraz większym zaangażowaniem i odpowiedzialnością troszczymy się o naszych czworonożnych domowników. Dziś medycyna weterynaryjna oferuje bardzo szeroki wachlarz usług, w tym fizjoterapeutycznych.
Wybrane dla Ciebie
Czy królik będzie dobrym wyborem jako domowy pupil dla dziecka?
Dzieci często marzą o domowym zwierzątku. Wybór zwierzęcia, które będzie odpowiednie dla najmłodszych członków rodziny, wiąże się z wieloma kwestiami, które należy rozważyć. Czy królik będzie odpowiedni?
czytaj
Dogfrisbee i inne psie aktywności. Martyna Żelazo – zoofizjoterapeutka i psia trenerka (podcast, zdjęcia)
Dziś porozmawiamy o dogfrisbee, czyli wyjątkowo efektownym psim sporcie. Dowiemy się, jak zacząć zabawę z frisbee i jak sprawić, aby nasz pies miał jak najwięcej radości ze wspólnego rzucania i łapania dysku. Posłuchaj rozmowy
z Martyną Żelazo – zoofizjoterapeutką, zawodniczką dogfrisbee z blisko
10-letnim doświadczeniem, kynoedukatorką i psią trenerką.
Afrykanki – charakterystyka, opis i opieka
Rodzaj Poicephalus obejmuje średniej wielkości papugi pochodzące z Afryki, znane ze swojego zrównoważonego usposobienia. Swego czasu były nazywane “amazonkami dla biedniejszych”, bowiem ich cena była znacznie niższa niż popularnych amazonek.
czytaj
„Flow” – film, którym zachwycił się cały świat
Podczas tegorocznej 97. ceremonii wręczenia Oscarów, nagrodę w kategorii „Najlepszy pełnometrażowy film animowany” otrzymało łotewskie „Flow” w reżyserii Gintsa Zilbalodisa. Film zachwycił nie tylko akademię, ale także widzów na całym świecie.
czytaj
