Zastosowanie fizjoterapii w leczeniu psów

Początki fizjoterapii zwierząt na świecie datuje się od lat siedemdziesiątych dwudziestego wieku, kiedy zaczęto skutecznie rehabilitować konie, zaś w Europie na dobre ta dziedzina leczenia zagościła w latach 90-tych. W Polsce początki fizjoterapii to początek dwudziestego pierwszego wieku. W 2009 roku założono Polski Związek Zoofizjoterapeutów i od tego czasu rehabilitacja zwierząt, a szczególnie towarzyszących, zaczęła się bardzo dynamicznie rozwijać
AUTOR: Sebastian Słodki

Czas czytania: 9 min

Fizjoterapia w Polsce

Współczesny pies i kot, ale także coraz częściej gryzonie to członkowie naszych domowych ognisk, przyjaciele, których darzymy wielką miłością. Czas życia naszych czworonożnych przyjaciół wydłużył się w ostatnich latach znacząco, dzięki coraz większej wiedzy i świadomości opiekunów, prawidłowemu żywieniu i rozbudowanej profesjonalnej opiece lekarsko-weterynaryjnej. W związku z tym następuje szybki rozwój geriatrii zwierząt towarzyszących oraz wspomnianej wyżej zoofizjoterapii. Dziś w Polsce prowadzone są liczne kursy i szkolenia z tej dziedziny, a nawet studia wyższe o kierunku zoofizjoterapii, które rozpoczęto w roku 2014 na Uniwersytecie Technologiczno-Przyrodniczym w Bydgoszczy. Istnieją także coraz liczniejsze gabinety fizjoterapeutyczne dla zwierząt, zarówno u boku lecznic, jak i jako samodzielne jednostki lecznicze, których wyposażenie nie odbiega, a czasami wręcz przewyższa standardy ich odpowiedników dla ludzi. Jednak zoofizjoterapeuta to nie tylko zawód, ale przede wszystkim pasja, poparta wielką miłością i oddaniem dla zwierząt. Zoofizjoteraputa to osoba, która powinna posiadać szeroką wiedzę z zakresu anatomii i fizjologii zwierząt, patofizjologii, a przede wszystkim z dostępnych współczesnych technik kinezyterapii, terapii manualnej i fizykoterapii. Powinna również umieć prawidłowo przeprowadzić badanie fizjoterapeutyczne, postawić rozpoznanie, a następnie zaplanować i wdrożyć optymalną terapię.

Kiedy udać się z psem do fizjoterapeuty ?

Najczęściej leczenia fizjoterapeutycznego wymagają psy użytkowane sportowo, psy w każdym wieku, po różnego rodzaju zabiegach chirurgicznych, po wypadkach i wszelkiego typu  urazach mechanicznych, ale przede wszystkim psy w starszym wieku, u których pojawiają się typowe choroby starcze. Większość starzejących się psów dotykają choroby zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa, które znacząco ograniczają zdolności ruchowe zwierzęcia i wywołują przewlekły i dokuczliwy ból. Takie psy niechętnie wychodzą na spacery, a w efekcie tego tyją, co pogłębia chorobę. Czasami nawet popadają w stany depresyjne. Oprócz klasycznego leczenia farmakologicznego – głównie za pomocą niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz suplementów  diety, zawierających tzw. chondroprotetyki  (glukozaminoglikany, chondroitynę, kwas hialuronowy, kolagen i inne ) – niezwykle skuteczna w takich sytuacjach jest właśnie fizjoterapia. To dzięki niej możemy miedzy innymi ograniczyć ból i zaniki mięśniowe, poprawić zakres ruchów w chorych stawach, zredukować różnego typu dysfunkcje neurologiczne, co w konsekwencji prowadzi do poprawy ogólnej funkcji  ruchowej leczonych zwierząt. Fizjoterapia radykalnie przyśpiesza powrót psa do zdrowia po leczeniu chirurgicznym czy urazie, a w przypadku psów sportowych zapobiega urazowości i pomaga w utrzymaniu optymalnej kondycji ciała. Każdy psi pacjent przed rozpoczęciem rehabilitacji jest badany przez lekarza, a następnie fizjoterapeutę. W zależności od rodzaju schorzenia dobierany jest rodzaj, ilość i czas trwania zabiegów. Seria zabiegów najczęściej obejmuje 10 zabiegów, prowadzonych 2-3 razy w tygodniu. Średnio czas pojedynczej sesji zabiegowej to godzina, a zwierzak podczas zabiegów przebywa ze swoim opiekunem, co minimalizuje związany z tym stres. Bardzo ważne jest również to, że wszystkie wykonywane zabiegi oraz ćwiczenia manualne są dla zwierzęcia bezbolesne i nieszkodliwe. Leczenie rehabilitacyjne nie kończy się po godzinie spędzonej w gabinecie, każdy pacjent otrzymuje najczęściej rozpisane zestawy ćwiczeń i zaleceń do wykonania w domu, tak aby efekty terapii były jak najlepsze i trwałe.

Dzięki zaangażowaniu opiekuna można osiągnąć optymalne efekty terapii, a przy okazji jeszcze bardziej zbliżyć do siebie psa i właściciela.

Podstawowe metody leczenia  stosowane w fizjoterapii zwierząt Zoofizjoterapia dzieli się na 3 podstawowe działy:

1) Terapia manualna – to metody lecznicze wykorzystujące ręce terapeuty.  Jest  to – w mojej osobistej opinii, jako lekarza weterynarii i zoofizjoterapeuty – najtrudniejszy dział  fizjoterapii  wymagający nie tylko  dużej wiedzy, ale przede wszystkim predyspozycji do tego typu. Terapia manualna opiera się na diagnostyce i leczeniu odwracalnych zaburzeń czynnościowych stawów oraz mięśni. Podstawowe techniki stosowane w terapii manualnej to mobilizacja tkanek miękkich, czyli: masaż, ćwiczenia bierne, rozciągnie, mobilizacja stawów i manipulacja. W każdej z tych technik terapeuta pracuje manualnie,  używając tylko swoich dłoni, bez pomocy specjalistycznych urządzeń i przyrządów. Wskazaniem  do terapii manualnej jest, miedzy innymi,  ból związany z dyskopatią, którego przyczyną jest ucisk i podrażnienie korzeni nerwowych, ból spowodowany artrozą  i ból – jako objaw wzmożonego napięcia mięśniowego. Dodatkowo terapia manualna zalecana jest  przy sztywności, przykurczu lub zablokowaniu stawów międzykręgowych  i krzyżowo-biodrowych, bólu spowodowanym uszkodzeniem mięśni, ich ścięgien oraz przyczepów do kości. Wskazaniem są także stany pourazowe i po zabiegach ortopedycznych w obrębie kości, stawów, więzadeł, mięśni; sztywność stawów spowodowana unieruchomieniem bądź zwyrodnieniem oraz skrócenie lub zwiększone napięcie mięśni, które zmieniają postawę ciała i przeciążają inne tkanki. Prawidłowo prowadzona terapia manualna prowadzi do znacznej poprawy sprawności i wydolności ruchowej zwierząt i znacząco ogranicza  dolegliwości bólowe oraz konieczność przyjmowania dużej ilości leków. Przeciwskazania to niestabilność kręgosłupa, miejscowa nadwrażliwość skóry, gorączka, krwiaki, otwarte rany, niedawne złamania, szwy, czy zaawansowana cukrzyca.

2) Kinezyterpia – podstawa rehabilitacji, to leczenie za pomocą ruchu. Ruch, w zależności od form aktywności, może pełnić rolę bodźca dla układu nerwowego lub odpowiedzi na reakcje tego układu. Ćwiczenia czynne realizowane są przez bodźce, płynące z ośrodkowego układu nerwowego (OUN) na obwód. Jednocześnie pobudzają OUN, rozwijają pamięć ruchową, poprawiają szybkość i łatwość oddziaływania na bodźce zewnętrzne. Wpływają na poprawę koordynacji ruchów, ekonomię wysiłku fizycznego. Ćwiczenia zwiększają sprawność mięśni gładkich, wydolność narządów leżących w jamie brzusznej i w miednicy. Następstwem ich jest poprawa czynności żołądka, jelit, pośrednio usprawnienie się czynności wątroby i nerek. Aktywność fizyczna i ruch zapobiegają zaparciom przez poprawę perystaltyki jelit, a także zaleganiu moczu w drogach moczowych, a przez to zapobiegają infekcjom i tworzeniu się kamieni moczowych. Tak więc aktywność fizyczna, ruch, wysiłek, kształtują nie tylko mięśnie, ale wywierają korzystne działanie na cały organizm, wiele jego narządów, układów, a tym samym poprawiają ogólną sprawność, wydolność, wzmacniając fizyczną i psychiczną stronę organizmu. Do działu kinezyterapii zaliczamy również ćwiczenia na bieżni suchej i ostatnio coraz bardziej popularne ćwiczenia na bieżni wodnej. Bieżnia może być przydatna podczas początkowego programu rehabilitacyjnego w warunkach, w których rozciąganie stawu biodrowego lub kolanowego jest bolesne, np. przy dysplazji stawu biodrowego lub po operacji więzadła krzyżowego przedniego. Innego typu ćwiczenia odbywają się w bieżni wodnej, gdzie zwierzę chodzi po ruchomej macie, zanurzonej w wodzie. Dzięki ruchowi w  wodzie następuje stopniowa  poprawa czynnego zakresu ruchu przy  częściowym obciążaniu  kończyny i – co bardzo ważne  – proprioceptywny trening chodu. Inne zalety ćwiczeń na bieżni wodnej to poprawa równowagi podczas poruszania się, ostrożne obciążanie po złamaniach oraz przyrost masy mięśniowej. Coraz częściej w  kinezyterapii wykorzystywane są  tzw. tory kinetyczne, polegające na pracy zwierzęcia na indywidualnie opracowanych i dobranych  pod danego psa przeszkodach, urządzeniach, matach itp. ułożonych w określony ciąg zadaniowy. Tory kinetyczne stanowią innowacje dla zaangażowanych właścicieli psów ras aktywnych, stosowane są w rehabilitacji psów, treningu sportowym, a także podczas codziennych spacerów. Tory kinetyczne pozwalają zwierzętom poprawić motorykę, elastyczność, sprawność i nie pozwolą się nudzić.

W kinezyterapii, szczególnie u zwierząt ze schorzeniami neurologicznymi, używane są do ćwiczeń – podobnie jak u ludzi – przybory pomocnicze, takie jak poduszki sensomotoryczne i równoważne, deski balansujące, piłki klasyczne czy typu jajo. Opracowanych jest również wiele zestawów ćwiczeniowych

3)Fizykoterapia – to dział fizjoterapii, zajmujący się zastosowaniem tak zwanych czynników fizykalnych. To część rehabilitacji, w której bodźcem leczniczym są prądy, lasery, ultradźwięki, pole magnetyczne czy wpływ temperatury. Może  ona stanowić samodzielny element fizjoterapii, ale najczęściej jest dopełnieniem terapii manualnej i  kinezyterapii. Nie sposób w ramach tego artykułu opisać wszystkie zabiegi fizykalne stosowane u zwierząt, ich wskazania i przeciwwskazania, ale w mojej ocenie na szczególną uwagę zasługują – ostatnio coraz bardziej popularne u zwierząt, podobnie jak u ludzi –  fala uderzeniowa i laser wysokoenergetyczny, który również wykorzystujemy w naszej przychodni dla zwierząt. Fala uderzeniowa jest zabiegiem nieinwazyjnym, w pełni bezpiecznym, w którym wytwarzana fala akustyczna przenosi energię do miejsca bólu w układzie mięśniowo-szkieletowym. Dzięki niej rozpoczyna się proces regeneracji tkanek. Główną zaletą fali, w przypadku zwierząt, jest krótki czas wykonania zabiegu oraz jej wysoka skuteczność. Najczęstszymi wskazaniami do tego zabiegu  są choroby zwyrodnieniowe stawów, stany pourazowe, zwapnienia okołostawowe, ograniczające ruch w  stawie, wzmożone napięcie mięśniowe czy  bóle kręgosłupa. Tymczasem laser wysokoenergetyczny wykazuje silne działanie na tkankę w miejscu aplikacji. Wysoka moc wyjściowa promieniowania pozwala w krótkim czasie na głębszą penetrację tkanek z większą dawką energii. Laser posiada działanie przeciwbólowe, przeciwobrzękowe i przeciwzapalne. Oprócz tego działa również biostymulująco. Prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych, zwiększając tym samym dopływ składników odżywczych przez układ krążenia oraz lepszą absorpcję produktów ubocznych przez układ limfatyczny.

Przyjaźń pomiędzy człowiekiem a  zwierzęciem sięga setek lat i powoduje, że z coraz większym zaangażowaniem i odpowiedzialnością troszczymy się o naszych czworonożnych domowników. Dziś medycyna weterynaryjna oferuje bardzo szeroki wachlarz usług, w tym fizjoterapeutycznych.

Wybrane dla Ciebie

Nie zostawiaj zwierzaka w kwaterze. Zabierz go ze sobą na seans  – rozmowa z Patrycją Blindow z kina „Żeglarz” w Jastarni

Jego historia liczy ponad 80 lat. Obecnie jest ostatnim czynnym kinem na Półwyspie Helskim, do którego oprócz ludzi, regularnie wpadają Bodo, Frelka, Wafel, Kokos czy Nadzia. Poznajcie legendarne, studyjne kino „Żeglarz” w Jastarni, czyli kolejne miejsce przyjazne zwierzętom, o którym porozmawialiśmy z jedną z jego opiekunek, Patrycją Blindow.

czytaj

Rozmowa z Jagodą Matejczuk i Agnieszką Giemzą z Woof Flyball Team Wrocław (zdjęcia)

Rekordowe 25 drużyn z 15 klubów. Tak w największym skrócie zapowiada się Wielka WOOFowska, czyli ogólnopolskie zawody flyball w miejscowości Malin pod Wrocławiem. Impreza odbędzie się w dniach 20-21 kwietnia. Przeczytaj rozmowę z Jagodą Matejczuk i Agnieszką Giemzą, trenerkami WOOF Flyball Team.

czytaj

Szczeniak w domu. Poradnik odpowiedzialnej rodziny

Zanim szczeniak przekroczy drzwi naszego domu, warto przygotować „listę wyprawkową”. Oczywiście, oczekiwanie na szczeniaka nie jest tym samym co oczekiwanie na dziecko, ale to również przełomowy moment w naszym życiu. Jak się do niego przygotować? Przeczytaj artykuł i sprawdź, o czym nie możesz zapomnieć.

czytaj

Terapeutyczny wpływ zwierząt na dzieci

Oprócz radości zwierzęta mogą nam dać jeszcze więcej. Terapia z udziałem zwierząt znana jest jako zooterapia. Przy terapiach obecne są różne zwierzęta, np. przy pomocy psa to kynoterapia, przy pomocy konia – hipoterapia. W tym artykule opowiem, jak wiele korzyści daje nam kontakt ze zwierzętami i jak bardzo terapeutyczne może być samo przebywanie z nimi.

czytaj

  • ZDROWY PUPIL

  • Zobacz bezpłatne poradniki dotyczące pielęgnacji i żywienia małych zwierząt domowych. Więcej materiałów w dziale Pobierz