• Facebook
• Instagram

Na te i podobne pytania próbowali odpowiedzieć naukowcy, między innymi poprzez test lustra. Niestety, czworonogi go nie zdały, ale czy to na pewno wina psów?

CZYM JEST PSIA SAMOŚWIADOMOŚĆ?

Samoświadomość jest nazywana “ideą samego siebie”. To nic innego jak zdolność postrzegania własnych uczuć, myśli i emocji, a także świadomość samego siebie. Psom przez długi czas odmawiano nie tylko samoświadomości, ale też świadomości. Ta ostatnia jest definiowana jako zdolność do postrzegania rzeczywistości oraz odczuwania bólu i cierpienia. Takie myślenie zawdzięczamy m.in. Kartezjuszowi, który opisywał psy jako biologiczną maszynerię, niezdolną do realizacji wyższych procesów umysłowych. Z kolei Karol Darwin uważał, że ludzie i zwierzęta mają taką samą naturę zdolności poznawczych, ale różni nas stopień samoświadomości

Odmowa posiadania świadomości psom przez Kartezjusza spowodowała, że czworonogi były wówczas traktowane bardzo brutalnie. Wszystko dlatego, że uważano je za istoty, które nie czują bólu i nie mogą cierpieć.

PSY A TEST LUSTRA

Dziś wiemy już, że pies to nie kartezjańska maszyna. Wspomniany zwierzak jest świadomą istotą, zdolną do odczuwania cierpienia i bólu. Długo jednak odmawiano psom samoświadomości, powołując się na tzw. test lustra (mirror self-recognition test), który stosuje się do badania samorozpoznania u dzieci oraz niektórych gatunków zwierząt. Tradycyjna wersja testu polega na usypianiu zwierzęcia i malowaniu mu na twarzy kropki. Następnie udostępnia się lustro i obserwuje reakcje, która powinna świadczyć o zauważeniu namalowanej kropki. Warunkiem jest samoświadomość zwierzęcia.

Szympansy poddane eksperymentowi „badały” namalowany element dotykiem oraz przyglądały się swojemu odbiciu. Takie zachowanie jest interpretowane jako świadomość własnej osoby. Oznacza to, że jest ona zdolna do refleksji i potrafi rozpoznać oraz przetwarzać auto informacje. Ponadto dostrzega różnice pomiędzy „ja” i „inni”. Poza szympansami test zdały m.in:

• słonie,
• delfiny,
• wieloryby.

Inne badane gatunki, które nie przeszły pozytywnie eksperymentu, wykorzystywały lustro do kierowania zachowaniem lub obserwacji np. w lustrzanym odbiciu obserwowały opiekuna zbliżającego się od tyłu. Psy tak samo, jak goryle, inne gatunki małp niż szympansy, gołębie i pandy, są jednym z gatunków, które nie zdały testu lustra. W trakcie badań ignorowały swoje odbicie lub postrzegały siebie jako obcego psa i np. na niego szczekały.

Wniosek? Psy nie myślą o sobie, gdy patrzą w lustro, ponieważ nie potrafią się rozpoznać.

NIEADEKWATNOŚĆ TESTU LUSTRA

Pozornie negatywne wyniki eksperymentu testu lustra u psów zanegował Marc Bekoff. Ten amerykański biolog i ekolog behawioralny twierdził, że do badania samoświadomości u psów należy zastosować test, który będzie opierał się na ich głównej modalności zmysłowej. Jak wiadomo, psy posługują się głównie węchem. Bekoff nie uznaje samoświadomości jako cechy przypisanej wyłącznie ludziom, ale podkreśla różnice ze względu na specyficzne struktury gatunkowe:

Samoświadomość jest zależna od kosztów i korzyści poprzednich odpowiedzi różnych grup społecznych.

Marc Bekoff sugeruje, że istnieją różne stopnie samoświadomości i test lustra nie jest wyczerpujący. Brak rozróżnienia na „ja” i „inni” mógłby skutkować brakiem współpracy i destabilizacją grupy, np. watahy wilków. A jednak wilki skutecznie ze sobą współpracują oraz rozpoznają wroga.

U ludzi główną modalnością jest wzrok, ale dla psów bodźce wzrokowe nie są najważniejsze. Kluczowym zmysłem jest węch. Fizjologiczne reakcje na nowy obiekt są zupełnie różne u psa i człowieka. Ten pierwszy będzie chciał przede wszystkim obwąchać lustro. Brak zapachu w przypadku psów uniemożliwia rozpoznanie własnego odbicia.

Podobne stanowisko zajęła Alexandra Horowitz, wskazując, że bardziej trafne byłoby mierzenie poziomu samoświadomości na podstawie percepcji słuchowej lub chemicznej. Jednocześnie powołuje się na zdolności poznawcze i meta-poznawcze, w których psy radzą sobie dobrze. Dlatego, zdaniem badaczki powinny być również w stanie zdać test lustra.

MODYFIKACJA TESTU LUSTRA – SAMOŚWIADOMOŚĆ WĘCHOWA

Roberto Cazzolla Gatti opublikował badania pt. Self-consciousness: beyond the looking-glass and what dogs found there na temat samoświadomości. Włoski ekolog wykorzystał główną modalność zmysłową psa, czyli węch. Opracowany przez niego test zapachowy STSR (Sniff test of self-recognition), został powtórzony na większej próbie badawczej przez Alexandrę Horowitz. Wcześniej podobny eksperyment przeprowadził Bekoff, ale użył do tego tylko jednego psa, a jego test miał charakter obserwacyjny i nie zawierał próby kontrolnej.

W eksperymencie Gattiego przebadano cztery bezdomne, nierasowe psy, których mocz zebrano do pojemników. Zgodnie z koncepcją Bekoffa, psy poddane testowi żyły ze sobą 7 lat i tworzyły stado. W czasie testu wypuszczano psy na znany im wybieg, gdzie znajdowały się pojemniki. W trakcie badań psy koncentrowały się na pojemnikach z moczem obcych psów, a nie swoim. Ponadto zaobserwowano wąchanie pojemnika, a następnie własnych organów wydalniczych. Te ostatnie zachowaniamożna interpretować analogicznie do dotykania się szympansa z kropką na czole podczas testu lustra.

Z kolei Horowitz przebadała 36 psów, którym podawała do wąchania niezmodyfikowane lub zmodyfikowane wzorce zapachowe. Więcej czasu psy poświęcały swojemu moczowi, do którego dodano zapach innego psa. Na podstawie tych wyników można przypuszczać, że dotychczas badano zwierzęta niedopasowanym testem. Eksperyment Gattiego wykazuje, że psy rozpoznają same siebie oraz inne osobniki swojego gatunku i, upraszczając, myślą o sobie w takim sensie, żepotrafią zidentyfikować same siebie. Pies nie rozpoznaje siebie w lustrze, ale jest w stanie rozpoznać sam siebie za pomocą węchu.

ZOBACZ TEŻ

Co widzi mój kot?

Czy psy oglądają telewizję?

Laseroterapia w weterynarii

Ból – jakie zachowania świadczą, że pies go odczuwa?

Share on Facebook

Tweet