
Jak kot stał się ikoną? O kotach w kulturze
Czas czytania: 6 min
KOCI BOHATEROWIE Z LUDZKIMI CECHAMI
Z tego powodu, koci bohaterowie są niezwykle zróżnicowani i uosabiają czasem skrajnie przeciwne cechy. Łączy je jedna znacząca kwestia. Jest ona wspólna dla większości przedstawień zwierzęcych w kulturze — koci bohaterowie nie do końca są kotami, tylko wcieleniem ludzkich cech i wad. Badacze opisują taki zabieg jako nadanie funkcji symbolicznej lub antropomorfizację zwierząt. Za tymi trudnymi określeniami kryją się znany nam z lekcji języka polskiego zabieg uosobienia. Jak pewnie pamiętasz, polega on na nadaniu cech ludzkich innym zwierzętom.
BEHEMOT JAKO UOSOBIENIE LUDZKICH PRZYWAR
Świetnie to zjawisko ilustruje kot Behemot z „Mistrza i Małgorzaty” rosyjskiego pisarza Michaiła Bułhakowa. Czarny kocur jest uosobieniem rozpustnego mężczyzny, którego zainteresowania to wódka, szachy i broń. Jego ludzką naturę zdradza oczywiście możliwość metamorfozy w człowieka, ale także dwunożny chód i zdolność do mowy, pozwalająca mu rzucać sarkastyczne docinki. Już w imieniu kryje się motyw przemiany, ponieważ nawiązuje do figury Behemota opisanego w Księdze Hioba. Niestety nie jest kotem a połączeniem hipopotama ze słoniem, a jego imię to liczba mnoga od słowa „potwór”.

Z CZEGO WYNIKA FENOMEN GARFIELDA?
Mówiąc o kultowych kotach, nie można zapomnieć o Garfieldzie. Bohater komiksu doczekał się wielu ekranizacji filmowych i animowanych. Rudy kocur jest leniwy i łakomy na lasagne, co odbija się na jego masie ciała. W oryginalnym komiksie kot nie potrafi mówić, a w dymkach pojawiają się jedynie jego myśli.
W filmowych i serialowych adaptacjach Garfield potrafi mówić, a rzucane przez niego komentarze są niezwykle trafne i zabawne. Jego imię na zawsze zapisało się w naszych głowach. Używamy go niemal jak synonimu dużego, rudego kota. Nie sposób przejść obok takiego zwierzęcia i nie pomyśleć, że pewnie chętnie zjadłby lasagne. Co ciekawe Garfield uosabia lenistwo i obżarstwo, czyli cechy, które są społecznie potępiane, a mimo to jest postacią sympatyczną i powszechnie lubianą.
KONTROWERSYJNA ZABAWKA Z KRAJU KWITNĄCEJ WIŚNI
Ciekawym przypadkiem jest również Hello Kitty. Kocia ikona powstała jako twarz linii zabawek japońskiej spółki Sanrio. Jak to z zabawkami bywa, najlepszym sposobem na ich promocję jest wypuszczenie produkcji telewizyjnej, by zapewnić sprzedawanej postaci większą rozpoznawalność. W serii animowanej kotka wciela się w postaci z innych popularnych bajek takich jak Kopciuszek czy Królewna Śnieżka.
O ile samo anime przekazuje wartości uniwersalne większości produkcji dla dzieci, takie jak przyjaźń, czy uczciwość, o tyle najbardziej interesujące interpretacje pochodzą od odbiorców. Twórcy zapewne nigdy nie przewidzieli, że widzowie posuną się do analizy tej postaci jako uosobienia diabła. Społeczeństwo zaczęło posądzać zabawki ze słodką Hello Kitty, o bycie wykorzystywanym do rytuałów okultystycznych. Nawet polscy księża wypowiadali się podejrzliwie wobec tej postaci. Zapewne nigdy nie dowiemy się, czy Hello Kitty rzeczywiście jest wysłannikiem diabła, ale z tej historii możemy wyciągnąć wniosek. Postacie zwierzęce w kulturze prędzej uznane zostaną za demona aniżeli za reprezentację gatunku, do którego przynależą.

KOCI BOHATEROWIE ZNAD WISŁY
W naszej polskiej kulturze też nie brakuje kultowych kocich bohaterów. Przykładem jest duet Filemon i Bonifacy z serii bajek o ich przygodach. Ta para jest idealnym przykładem, że da się ukazać zwierzęta w sposób realistyczny, zachowując umiarkowany poziom ludzkich cech w każdym z nich.
Filemon to mały, biały kociak, który jest ciekawy świata i pokazuje swoją naiwną, niewinną naturę. Po drugiej stronie mamy czarnego, dojrzałego Bonifacego. Starszy kot spędza większość czasu, wylegując się na piecu. Zapewne każdy opiekun kotów z taką różnicą wieku przyzna, że jest to wiarygodny obraz prawdziwego kociego duetu. Jak pokazuje przykład z naszego polskiego podwórka, da się ukazać zwierzęta z zachowaniem ich naturalnego charakteru, nie tracąc humorystycznych scen i zainteresowania widzów.
PODSUMOWANIE
Wykorzystanie zwierząt do ukazania ludzkich cech ma sens, ponieważ pozwala je karykaturalnie uwypuklić. Jednocześnie nie powielając przy tym stereotypów łączących cechy z konkretnym wyglądem. Niestety efektem tego jest niewielka liczba reprezentacji zwierząt grających rolę samych siebie, czyli pokazujących jak zaskakująco różne i ciekawe są poszczególne gatunki. Przekłada się to na nasze postrzeganie ich w życiu codziennym, kiedy nierzadko przypisujemy naszym domowym pupilom, a także dzikim zwierzętom ludzkie intencje czy emocje.
Nie jest to do końca zły efekt, gdyż pozwala nam patrzeć na nie z większym zrozumieniem i empatią. Jednak niestety ma to też ciemną stronę. Zapominając o odrębności danego gatunku, łatwo pominąć fakt, że ma ona odrębne potrzeby i wymagania. Może przyszedł czas by w naszą kulturę włączyć przedstawienia zwierzęce, w celu ukazania ich własnego zachowania i charakteru.
Jak pokazuje przykład Filemona i Bonifacego, koci bohaterowie wiodą niezwykle bogate, zróżnicowane i zaskakujące życie. Mimo że koty są niezaprzeczalnie bardzo zdolnymi aktorami i radzą sobie ze wcieleniem w każdą rolę, postarajmy się docenić kociaki, za to jakie są, a nie za to, co potrafią uosabiać. Niech dzisiejszy Dzień Kota stanie się Dniem Kota, a nie ludzkiej osobowości ukrytej w futrzastym ciele.
TO TEŻ CIĘ ZAINTERESUJE
Czy kota nigdy nie wolno kąpać?
5 ciekawostek o rasie kotów devon rex
Jakie prawa mam do pupila po rozwodzie?
Zatrucia lekami przeciwbólowymi u psów i kotów
Sztuczki, których bez problemu nauczy się Twój kot
Humanizacja zwierząt. Tak, ale w granicach rozsądku
Wybrane dla Ciebie
Czym jest miłość w świecie zwierząt? Rozmowa z Adamem Zbyrytem – biologiem, naukowcem i autorem książek (podcast, zdjęcia)
W jaki sposób zwierzęta okazują uczucia? Jak zbudować z naszym pupilem relację opartą na zaufaniu i poszanowaniu wzajemnych potrzeb? Sprawdź w najnowszym, walentynkowym odcinku Pets World Podcast, którego gościem był Adam Zbyryt – biolog, ornitolog i autor książek o zwierzętach.
czytajFlexitarianizm w diecie psów
Tradycyjny obraz psa z kością w pysku towarzyszy nam praktycznie od zawsze. Jest obecny w bajkach i książkach dla dzieci. O ile w dzisiejszych czasach zamienilibyśmy kość na mięso, należy pamiętać, że psy, z biologicznego punktu widzenia, nie są mięsożercami.
czytajPrzemyt papug
Nielegalny handel papugami to globalny problem, który zagraża przetrwaniu wielu gatunków i przynosi ogromne cierpienie milionom ptaków rocznie. Chociaż dokładne liczby mogą się różnić, szacuje się, że setki tysięcy papug są nielegalnie odławiane i przemycane każdego roku.
czytajDieta królika: co powinien jeść, a czego unikać?
Króliki są jednymi z najpopularniejszych zwierząt domowych zaraz po psach i kotach, jednak wielu opiekunów nie wie jak je zdrowo żywić. Nieodpowiednia dieta jest często przyczyną problemów, przez które króliki trafiają do gabinetów weterynaryjnych.
czytaj